TRẺ Ở VỚI ÔNG BÀ TỪ LÚC LỌT LÒNG, ĐỂ MẸ CHA LÊN THÀNH PHỐ MƯU SINH

Trong nhiều vùng quê Việt Nam, chuyện trẻ em sống cùng ông bà từ khi lọt lòng trở thành hình ảnh quen thuộc phản ánh thực tế cuộc sống. Nhiều cha mẹ phải rời xa quê hương để đi làm xa hoặc xuất khẩu lao động, để lại con cái cho ông bà chăm sóc nhằm mưu sinh. Tại xã Eakar, tỉnh Đắk Lắk, tình trạng này diễn ra phổ biến, khi cha mẹ vất vả mưu sinh để trang trải cuộc sống, còn trẻ em chủ yếu sống cùng ông bà, chỉ trong điều kiện hạn chế về thời gian và kinh tế.

Các ông bà tuy chăm sóc con cháu theo kinh nghiệm, nhưng thường chỉ đảm nhiệm các nhu cầu cơ bản, khó có thể theo sát sự phát triển toàn diện của trẻ. Việc học tập, sinh hoạt hàng ngày của các em phần lớn dựa vào nhà trường, còn ông bà chỉ hỗ trợ phần nào, góp phần giữ gìn nề nếp hơn là theo dõi quá trình phát triển cảm xúc, kỹ năng xã hội.

Một bà Phạm Thị Thủy, sống tại thôn 3 Cư Ni, xã Ea Kar, chia sẻ: “Mẹ cháu sinh ra đã phải lên TP.HCM kiếm việc, thành ra cháu ở với tôi từ lúc lọt lòng. Thỉnh thoảng cháu nhớ mẹ, nhìn mà cũng thấy thương, nhưng vì hoàn cảnh bắt buộc nên đành chấp nhận.” Điều này cho thấy rõ sự hy sinh của các ông bà vì tương lai của thế hệ trẻ, dù không tránh khỏi những ảnh hưởng tiêu cực về tâm lý.

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy, việc xa bố mẹ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tâm thần và sự phát triển cảm xúc của trẻ. Trẻ em sống xa cha mẹ thường gặp khó khăn về tâm lý và hành vi, dễ bị buồn bã, lo âu, mất tập trung, thậm chí có xu hướng chống đối hoặc cô lập bạn bè. Một nghiên cứu của Đại học Hà Nội năm 2017 cũng xác định rằng các em dễ lo lắng, hiếu động quá mức hoặc gặp khó khăn trong các mối quan hệ xã hội, dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập và phát triển toàn diện.

Theo cô giáo Phạm Thị Nhiên, nhiều học sinh có cha mẹ đi làm xa thường thiếu sự đồng hành, dẫn đến tình trạng tập trung kém, quên bài, nghịch ngợm và hiếu động. “Các em rất cần cha mẹ đồng hành để phát triển toàn diện, còn ông bà lớn tuổi ít có khả năng hỗ trợ về mặt công nghệ và kiến thức,” cô nói. Thực tế cho thấy, các em phải tự xoay xở trong sinh hoạt, ăn uống, học hành, ít được tiếp cận công nghệ hay hoạt động trải nghiệm, gây nên nhiều hạn chế trong sự phát triển về trí tuệ lẫn kỹ năng xã hội.

Để bù đắp phần nào, các nhà trường hầu hết đều cố gắng quan tâm, theo dõi thái độ, học lực và tâm lý của các em. Giáo viên như cô Nhiên tâm sự: “Chúng tôi cố gắng dành thời gian quan sát các em, thúc đẩy các em tham gia các hoạt động để duy trì hứng thú. Có nhiều em cần sự động viên mỗi ngày để không bị mất phương hướng trong học tập.” Thầy Trần Văn Cảnh, Phó hiệu trưởng Trường tiểu học Lê Đình Chinh, nhấn mạnh: “Nhà trường thường xuyên liên lạc với thân nhân để nắm bắt tình hình của học sinh, giúp các em giữ động lực và gắn bó hơn với lớp học.”

Quan điểm của các chuyên gia cũng nhấn mạnh việc cha mẹ dù đi xa nhưng vẫn cần duy trì liên lạc thường xuyên, trao đổi tình cảm và tạo sự gắn kết trong quá trình chăm sóc con. Theo thầy Cảnh, “Cha mẹ nên liên lạc mỗi ngày để cập nhật tình hình của con, và nếu có thể, tranh thủ về thăm hỏi để duy trì sự gần gũi. Đồng thời, việc phối hợp cùng ông bà trong việc chăm sóc, giáo dục là rất quan trọng, giúp trẻ nhận được sự quan tâm đồng bộ về mặt cảm xúc và năng lực.”

Chăm sóc trẻ qua hình thức xa xôi đòi hỏi sự nỗ lực của cả gia đình và nhà trường để bù đắp những thiếu hụt liên quan đến sự đồng hành trực tiếp. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, mà còn tác động tới khả năng phát triển các kỹ năng xã hội, cảm xúc của trẻ. Theo nghiên cứu năm 2023 của Đại học Y Sanjay Kumar, phát triển toàn diện của trẻ không chỉ dựa vào dinh dưỡng mà còn cần các hoạt động kích thích tâm lý, giao tiếp, vui chơi, nghệ thuật. Thực tế cho thấy, khi thiếu vắng sự hỗ trợ này, trẻ dễ đối mặt với các khó khăn lâu dài trong cuộc sống và học tập.

Trong bối cảnh đó, vai trò của nhà trường, đặc biệt là các thầy cô giáo, trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Không chỉ có nhiệm vụ truyền đạt kiến thức, họ còn phải quan tâm, theo dõi tâm lý của từng em, tạo môi trường an toàn, khuyến khích sự chia sẻ cảm xúc. “Chúng tôi thường xuyên quan sát, hỗ trợ các em qua các hoạt động, giúp các em cảm thấy được yêu thương và hỗ trợ kịp thời,” cô Nhiên chia sẻ.

Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh được khuyến khích duy trì liên lạc, dành thời gian dù công việc bận rộn vẫn nên kết nối thường xuyên với con cái. Thầy Cảnh nhấn mạnh: “Cha mẹ nên cố gắng trao đổi hàng ngày, sắp xếp thời gian về thăm con nếu có thể, và phối hợp cùng ông bà trong việc chăm sóc, giáo dục. Đó chính là cách quan trọng để trẻ phát triển toàn diện, ngay cả khi cha mẹ xa nhà.”

Chính sự đồng hành dù ở khoảng cách cũng là nền tảng quyết định giúp trẻ vượt qua các thử thách, lớn lên khỏe mạnh và tự tin hơn trong cuộc sống.