PHÁT HIỆN MUỖI Ở ICELAND: ÂM MƯU CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐANG DIỄN RA?
Lần đầu tiên trong lịch sử, muỗi đã xuất hiện tại Iceland khi vùng đất này bắt đầu ấm lên do biến đổi khí hậu. Sự kiện này ghi nhận một bước ngoặt đáng chú ý trong bức tranh toàn cầu về tác động ngày càng trầm trọng của biến đổi khí hậu lên hệ sinh thái.
Tháng 10 vừa qua, nhà đam mê côn trùng Björn Hjaltason đã đăng tải hình ảnh một loài ruồi lạ trên nhóm Facebook Insects in Iceland, thu hút sự chú ý của cộng đồng khoa học và người yêu thiên nhiên. Ông phát hiện một con cái, sau đó thu thập và xác nhận đó là muỗi. Nhà côn trùng học Matthías Alfreðsson thuộc Viện Khoa học Tự nhiên Iceland xác nhận có tổng cộng ba mẫu muỗi, gồm hai con cái và một con đực, được bắt bằng phương pháp sử dụng dây thừng rượu vang đỏ để thu hút bướm đêm.
Theo Viện Y tế Quốc gia Iceland, loài muỗi này là Culiseta annulata, chịu lạnh và từng sinh sống chủ yếu ở các vùng Cổ Bắc Cực, bao gồm Bắc Phi, châu Âu, châu Á và phía bắc dãy Himalaya. Đây là loài muỗi phổ biến nhất ở Anh, và theo nhà côn trùng học Dina Fonseca của Đại học Rutgers, chúng đã được phát hiện tại Canada cùng các khu vực Bắc Mỹ khác.
Fonseca giải thích rằng C. annulata thường đẻ trứng trong các vật chứa nhân tạo như thùng nước mưa, xô, chậu hoa hoặc lốp xe bỏ đi, điều này dễ dàng giúp chúng mở rộng phạm vi sinh sống khi nhiệt độ ấm lên. Điều kiện khí hậu đặc biệt của Iceland vốn khắc nghiệt, thiếu các nguồn nước đọng phù hợp để muỗi sinh sản, nhưng hiện nay, khi khí hậu đang ấm lên nhanh hơn gấp bốn lần so với phần còn lại của bán cầu bắc nhờ luồng không khí ấm liên tục tràn vào từ phía nam, khả năng muỗi di cư và sinh tồn tại Iceland đang gia tăng rõ rệt.
Theo World Weather Attribution, hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu đang thúc đẩy sự xâm nhập của muỗi truyền bệnh vào các khu vực trước đây không phù hợp, làm trầm trọng các dịch bệnh do muỗi gây ra như sốt rét, sốt xuất huyết. Trong đó, Iceland được coi là một trong số ít nơi trên thế giới vẫn còn miễn dịch tự nhiên khỏi sự hiện diện của các loài côn trùng truyền bệnh này, ngoại trừ các khu vực cực kỳ lạnh giá như Nam Cực.
Chương trình Muỗi Thế giới cảnh báo rằng nhiệt độ ấm lên đang mở rộng phạm vi hoạt động của muỗi, tăng cường khả năng sinh sản và kéo dài mùa muỗi, làm gia tăng các nguy cơ bệnh truyền qua muỗi. Các khu vực châu Phi cận Sahara, Đông Nam Á và Mỹ Latinh vẫn là các điểm nóng của dịch bệnh, nhưng các xu hướng này rõ ràng cũng bắt đầu ảnh hưởng đến châu Âu.
Phân tích của Ryan Carney, phó giáo sư tại Đại học Nam Florida, trên ABC News, cho rằng biến đổi khí hậu chính là “cơn bão hoàn hảo” đối với muỗi và các bệnh lây truyền qua chúng. Ông nhấn mạnh rằng thời tiết ấm hơn tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi phát triển, từ nơi sinh sản đến mở rộng phạm vi hoạt động. Lượng mưa và độ ẩm tăng cũng giúp muỗi phát triển nhanh hơn và sống lâu hơn, kéo dài mùa hoạt động cùng với khả năng đốt nhiều hơn.
Carney dự đoán rằng nhiệt độ cao hơn còn làm gia tăng số ca mắc bệnh do muỗi truyền, gây áp lực lớn hơn cho hệ thống y tế toàn cầu. Gần đây, tại bang New York, đã ghi nhận trường hợp đầu tiên mắc bệnh sốt chikungunya lây nhiễm trong cộng đồng, là minh chứng rõ nét cho xu hướng dịch bệnh di chuyển xa hơn.
Trong bối cảnh đó, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cộng đồng tham gia các hoạt động giám sát muỗi qua các ứng dụng công dân như iNaturalist, Mosquito Alert hay GLOBE Observer của NASA. “Việc phát hiện sự xâm nhập của muỗi truyền bệnh ở các vùng mới chính là thành tựu quan trọng của các nhà khoa học cộng đồng,” Carney nói.Ông khuyến khích mọi người tích cực tham gia đóng góp dữ liệu để giúp các nhà khoa học theo dõi và ứng phó hiệu quả với sự lan rộng của loài côn trùng nguy hiểm này.
Trong khi đó, các nhà khoa học cảnh báo rằng hành trình của muỗi tại Iceland là một minh chứng rõ rệt về những thay đổi không thể tránh khỏi do biến đổi khí hậu gây ra, đòi hỏi các biện pháp ứng phó phù hợp để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái toàn cầu.