Chuyển bay quốc tế từ Tân Sơn Nhất về Long Thành: Liệu có hợp lý giữa lúc đường kết nối còn chậm trễ?

Theo đề xuất của Tập đoàn Hàng không Việt Nam (ACV), dự kiến sau khi Cảng hàng không quốc tế Long Thành chính thức khai thác giai đoạn 1 vào năm 2026, hoạt động bay quốc tế sẽ chuyển về đây, trong khi sân bay Tân Sơn Nhất sẽ tập trung vào bay nội địa. Mục tiêu là giảm tải tình trạng quá tải hành khách và nâng cao chất lượng dịch vụ tại Tân Sơn Nhất, đồng thời phát huy tiềm năng của Long Thành theo tiêu chuẩn quốc tế hiện đại.

Cơ sở cho đề xuất này dựa trên thực trạng Tân Sơn Nhất đã hoạt động vượt công suất thiết kế trong nhiều năm, gây ra tình trạng kẹt cứng, chậm làm thủ tục, ùn tắc giao thông quanh sân bay. Việc đưa toàn bộ chuyến bay quốc tế về Long Thành sẽ giúp sân bay này tập trung phát triển và có khả năng đáp ứng tới hơn 19 triệu lượt hành khách quốc tế mỗi năm, đồng thời giảm áp lực cho Tân Sơn Nhất, nâng cao trải nghiệm hành khách nội địa.

Tuy nhiên, hệ thống hạ tầng kết nối vẫn chưa hoàn thiện. Đường cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây thường xuyên ùn tắc, thời gian di chuyển hiện có thể kéo dài 3-4 giờ, gây khó khăn lớn cho khách và các hãng hàng không. Nhiều ý kiến lo ngại sự xa xôi này sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh, ảnh hưởng tới hoạt động trung chuyển và năng lực logistics của TP.HCM. Ngoài ra, các mô hình quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Thái Lan đều ưu tiên duy trì các sân bay nằm gần trung tâm để phục vụ khách công vụ, khách du lịch, và các chuyến bay ngắn, tránh quá phụ thuộc vào sân bay xa trung tâm.

Lãnh đạo các hãng hàng không như Vietnam Airlines cũng bày tỏ lo ngại về việc khai thác đồng thời tại hai sân bay, dễ dẫn tới phức tạp trong quản lý, tăng chi phí vận hành, đặc biệt khi các dự án hạ tầng kết nối chưa hoàn thành đúng tiến độ. Chẳng hạn, các sân bay lớn trên thế giới như Haneda Nhật Bản hay Incheon Hàn Quốc đều duy trì hoạt động của cả hai sân bay, chia sẻ vai trò phù hợp để phục vụ các loại chuyến bay khác nhau.

Một số ý kiến từ chuyên gia cũng cảnh báo rằng, chuyển toàn bộ mạng bay quốc tế về Long Thành sẽ khiến TP.HCM mất đi vai trò trung chuyển quốc tế trọng điểm, giảm khả năng thu hút các hãng hàng không lớn, đồng thời tạo ra gánh nặng về chi phí vận chuyển nội địa trong nội bộ hệ thống sân bay. Các nhà phân tích cho rằng, việc này có thể gây thiệt hại cho sự phát triển dài hạn của ngành hàng không Việt Nam, và các mô hình quốc tế đều ủng hộ chiến lược duy trì mạng lưới kết hợp linh hoạt giữa các sân bay nội địa và quốc tế.

Người dân và doanh nghiệp đều tỏ ra lo ngại trước kế hoạch này. Các ý kiến cho rằng, quãng đường từ trung tâm TP.HCM tới sân bay Long Thành vẫn còn xa, hệ thống giao thông chưa hoàn chỉnh chắc chắn sẽ làm tăng thời gian, chi phí đi lại. Một số đại diện hãng bay như Bamboo Airways đề nghị có lộ trình phù hợp, chứ không thể chuyển đổi đột ngột toàn bộ mạng bay quốc tế mà chưa có giải pháp đồng bộ về hạ tầng.

Chuyên gia Trần Anh Tùng bày tỏ quan ngại rằng, trong giai đoạn đầu khai thác, Long Thành khó trở thành trung tâm trung chuyển lớn do hiệu ứng mạng lưới đã hình thành từ các sân bay nội địa trong khu vực. Ông nhấn mạnh, việc di chuyển toàn bộ đường bay quốc tế sang sân bay mới mà không duy trì các trung tâm trung chuyển hiện tại có thể làm giảm hiệu quả khai thác, gia tăng chi phí vận chuyển, đồng thời ảnh hưởng đến lợi nhuận, hoạt động của các hãng hàng không cũng như hiệu quả kinh tế của TP.HCM.

Việc học hỏi các mô hình quốc tế đã cho thấy vai trò của các sân bay gần trung tâm thành phố vẫn rất quan trọng. Ví dụ như Haneda Nhật Bản, Gimpo Hàn Quốc hay Incheon đều duy trì các sân bay nhỏ, thuận tiện cho khách du lịch, khách công vụ và các chuyến bay nội vùng, góp phần đảm bảo sự linh hoạt và duy trì chiến lược phát triển bền vững cho hệ thống hàng không của mỗi quốc gia.

Thách thức lớn nhất hiện tại là thiếu hạ tầng giao thông kết nối hiệu quả. Người dân lo ngại rằng nếu không có các dự án trọng điểm hoàn thành đúng tiến độ, trong vòng 5 năm tới việc di chuyển tới Long Thành sẽ gây phiền hà, tốn kém. Các hãng bay cũng cảnh báo về chi phí tăng cao, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và khả năng cạnh tranh.

Chuyên gia ngành hàng không Võ Xuân Vinh nhấn mạnh rằng, qua các mô hình quốc tế, việc duy trì song song các sân bay nội địa và quốc tế phù hợp là phương án tối ưu. Long Thành nên được coi là trung tâm giảm tải, còn Tân Sơn Nhất vẫn giữ vai trò sân bay nội địa, trung tâm kết nối phía trong, giúp tạo ra lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững dài hạn.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển toàn bộ mạng bay quốc tế sang Long Thành trong thời điểm này được xem là chưa hợp lý, vì ảnh hưởng lớn đến mạng lưới trung chuyển, khả năng thu hút khách và phát triển kinh tế của TP.HCM. Chuyên gia nhấn mạnh rằng, mục tiêu dài hạn của ngành hàng không Việt Nam là mở rộng và đa dạng hóa các tuyến bay, thay vì tranh giành thị phần trong một hệ thống chưa hoàn chỉnh. Đây chính là chiến lược để “mọc lớn” chứ không phải “lấp đầy” sân bay mới trong giai đoạn đầu.