Scandal về robot Trung Quốc và logo ĐH Bách khoa Hà Nội bùng nổ trong cộng đồng truyền thông gây nên nhiều tranh cãi về tính trung thực và đạo đức trong nghiên cứu khoa học.
KHI NIỀM TIN BỊ XÁO TRỘN
Ngày 7.9, một video dài 46 giây trên TikTok của tài khoản Henry Cường đăng tải về một robot có logo ĐH Bách khoa Hà Nội thu hút sự chú ý của cộng đồng. Trong clip, đám đông chủ yếu là trẻ em háo hức vây quanh robot 2 chân đang hoạt động, được ghi lại tại triển lãm kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9. Video nhanh chóng lan truyền, đạt hơn 350.000 lượt xem chỉ trong một ngày, cùng hàng nghìn bình luận phản đối, đa phần cho rằng đó là robot Trung Quốc dán logo ĐH Hà Nội nhằm đánh lừa dư luận.
Gây sốc hơn nữa, hình ảnh robot bán với giá trên 30.000 USD xuất hiện cũng góp phần làm tăng sự phẫn nộ. Trong khi đó, ĐH Bách khoa Hà Nội im lặng suốt thời gian đó, đến khi báo chí vào cuộc mới có phản hồi chính thức.
NHÀ TRƯỜNG LÊN TIẾNG VỀ VẤN ĐỀ
Trong thông cáo phát ngày 15.10, đại diện ĐH Bách khoa Hà Nội khẳng định robot trưng bày tại triển lãm có phần cơ khí do công ty RPMEC nhập khẩu hợp pháp, nhằm mục tiêu nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao công nghệ. Các thuật toán điều khiển mới do nhóm nghiên cứu nhà trường phát triển cũng là điểm nhấn.
Về việc dán tem logo, nhà trường giải thích rằng bộ phận tổ chức triển lãm đã dán nhãn nhằm quản lý tài sản, không có ý xâm phạm quyền sở hữu, và họ đã xử lý đúng quy trình sửa sai bằng cách phê bình các bộ phận liên quan và báo cáo cấp trên.
NHỮNG NGHI VẤN CHƯA ĐƯỢC GIẢI ĐÁP
Tuy nhiên, các phản hồi của nhà trường khiến dư luận còn nhiều câu hỏi chưa rõ ràng. Một số ý kiến cho rằng, việc dán tem nhỏ của ĐH Hà Nội lên phần cứng của robot khiến nhiều người hoài nghi về khả năng kiểm soát phần mềm, cũng như năng lực thực sự của nhà trường trong phát triển robot cao cấp.
Chuyên gia phần mềm Vũ Huy Hiếu nhận định: “Các robot thương mại như TRON 1 có phần mềm lập trình sẵn, nhà sản xuất đã tạo ra các hàm cơ bản để khách hàng tùy biến. Muốn nâng cấp thực sự, phải có công nghệ lõi và được phép của nhà sản xuất. Tôi không tin ĐH Hà Nội có thể tự nâng cấp, cải tiến con robot này trong thời gian ngắn mà không có sự cho phép chính thức.”
Nhận thức từ giới chuyên môn còn cho thấy, các hình ảnh trình diễn robot với đèn màu xanh lam hiển thị chế độ mặc định của nhà sản xuất – tức là con robot chưa có tính năng tùy biến. Sự “thao túng” trong thông tin về nội dung vận hành khiến nhiều người nghi ngờ khả năng đổi mới công nghệ của nhà trường.
Vấn đề còn nghiêm trọng hơn khi câu chuyện xuất hiện việc đại diện ĐH Hà Nội cho biết đã tháo rời robot để tránh lộ tính năng. Điều này khiến nhiều chuyên gia đặt câu hỏi về minh bạch và trung thực trong quá trình công bố kết quả nghiên cứu.
VẤN ĐỀ Ở CÁCH CÔNG KHAI SỰ THẬT
Phản hồi từ phía lãnh đạo nhà trường về việc dán tem logo đã bị xem là thiếu rõ ràng, thiếu trung thực. PGS-TS Huỳnh Đăng Chính, Phó giám đốc ĐH, cho rằng không nhận thấy sự vi phạm trong hành động đó, song các ý kiến khác chỉ ra rằng, sự thiếu minh bạch này phản ánh rõ thực trạng về quy trình báo cáo và công bố khoa học trong các trường đại học Việt Nam.
Các chuyên gia đều đồng tình rằng, một chiếc tem nhỏ dán lên tài sản như vậy vô tình phản ánh sự thiếu chuẩn mực trong truyền thông nghiên cứu, gây ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin cộng đồng vào giới học thuật. Trong môi trường quốc tế, việc sử dụng phần cứng thương mại để phát triển phần mềm là chuyện bình thường, nhưng cần rõ ràng về trách nhiệm và nguồn gốc đối với từng sản phẩm. Chỉ cần một dòng ghi rõ “hardware by LimX, software by Hà Nội Robotics Lab” đã đủ để minh bạch và tránh những hiểu lầm không đáng có.
Giá trị của niềm tin hội tụ trong cách báo cáo và minh bạch thông tin. Sự cố này là bài học đắt giá về cách quản lý tài sản, truyền thông và đạo đức nghề nghiệp của các cơ sở giáo dục đại học. Niềm tin của xã hội không thể dựa trên những chiếc tem, mà chỉ khi mỗi cá nhân và tổ chức đều tôn trọng sự thật và trách nhiệm trong công bố khoa học.