HÀNG CHUẨN BỊ CẬP CẢNG GẶP NGUY CƠ QUAY ĐẦU Do những vướng mắc về thủ tục cấp Giấy chứng nhận y tế cho hàng hóa xuất khẩu

Trong thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp trong ngành hồ tiêu và nông sản xuất khẩu đã phải đối mặt với những khó khăn chưa từng có trong quy trình xin cấp Giấy chứng nhận y tế (Health Certificate – HC). Các thủ tục này, vốn từng do Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế) thực hiện trước ngày 1.7.2025, nay chuyển sang quản lý của các cơ quan chuyên môn về y tế do UBND cấp tỉnh phân công, gây ra nhiều vướng mắc chưa rõ ràng.

Các doanh nghiệp phản ánh, họ đã liên hệ với Sở Y tế TP.HCM nhiều lần, nhưng chưa nhận được hướng dẫn cụ thể về quy trình cấp giấy chứng nhận HC, khiến họ phải chờ đợi thông tin mới, ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu hàng hóa. Mới đây, một container hồ tiêu chuẩn bị lên đường đến cảng Casablanca (Ma Rốc) dự kiến ngày 5.9.2025 đã gặp phải tình trạng thiếu giấy chứng nhận, làm gián đoạn kế hoạch vận chuyển và có nguy cơ hàng phải quay đầu về Việt Nam vì không đủ thủ tục hợp lệ.

Tương tự, một doanh nghiệp khác có lô hàng hồ tiêu đi Hồng Kông cũng bị tắc trong khâu cấp giấy chứng nhận HC. Những vướng mắc này không chỉ gây thiệt hại về mặt tài chính, mà còn làm giảm uy tín của các nhà xuất khẩu Việt Nam trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, các doanh nghiệp còn lo ngại về rủi ro thiệt hại do chậm trễ, trốn tránh quy trình, hoặc hàng bị trả về sẽ ảnh hưởng lớn đến thương hiệu và hợp đồng dài hạn.

Vì những lý do này, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPSA) đã kiến nghị Bộ Y tế xem xét khẩn cấp các biện pháp xử lý vướng mắc. Cụ thể, đề xuất giải pháp cấp bách như gia hạn, cấp phép tạm thời trong trường hợp doanh nghiệp gặp khó khăn để tránh tình trạng hàng bị giữ lâu, hoặc mất cơ hội giao thương quan trọng. Đồng thời, cần đẩy nhanh hướng dẫn thủ tục xin cấp giấy chứng nhận HC theo hướng rõ ràng, dễ thực hiện để các doanh nghiệp có thể chủ động chuẩn bị hồ sơ, giảm thiểu rủi ro và chi phí phát sinh tại các cảng.

Người đứng đầu ngành xuất khẩu cho biết, việc ban hành hướng dẫn rõ ràng và tổ chức hội thảo, tập huấn kịp thời sẽ giúp các địa phương, doanh nghiệp hội nhập thuận lợi hơn với quy định mới. Nhưng điều quan trọng hơn là năng lực của các cơ quan cấp dưới phải đủ mạnh để thực thi nhiệm vụ, tránh tình trạng chậm trễ hoặc không rõ ràng, gây thiệt hại cho chuỗi cung ứng.

Một kinh nghiệm từ ngành thanh long cũng cho thấy, việc phòng chống thủ tục chưa rõ ràng đã từng gây thiệt hại lớn cho hàng nghìn tấn nông sản xuất khẩu. Sau những phản ánh, Chính phủ đã có chỉ đạo và các cơ quan chức năng đã nỗ lực tháo gỡ, để hoạt động xuất khẩu trở lại bình thường. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là, nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, phân quyền đúng mức và đào tạo đúng chuyên môn, việc chuyển giao quyền hạn cho các địa phương dễ dẫn đến tình trạng “đứt gãy” trong quy trình và mất đi uy tín quốc tế của nông sản Việt.

Các chuyên gia đồng tình rằng, để phân cấp, phân quyền phát huy hiệu quả, các bộ ngành cần có sự phối hợp chặt chẽ, chuẩn bị sẵn các hướng dẫn, biểu mẫu, tổ chức tập huấn phù hợp. Bên cạnh đó, nâng cao năng lực của cán bộ cấp cơ sở, đặc biệt là kiến thức về tiêu chuẩn quốc tế và khả năng quản lý, sẽ giúp tránh các tình huống “đuối sức” trong xử lý thủ tục. Đồng thời, ứng dụng công nghệ số trong cấp phép và quản lý sẽ đảm bảo tính minh bạch, nhanh chóng, hạn chế nhũng nhiễu và thất thoát thông tin.

Chuyên gia Trần Hữu Hiệp của Trường đại học FPT nhấn mạnh, chỉ khi năng lực của các địa phương được nâng cao, việc phân cấp mới thực sự trở thành động lực phát triển, giảm thiểu tình trạng “rối rắm” trong thủ tục và tránh các sự cố như gián đoạn chuỗi cung ứng. Ông đề xuất ba giải pháp trọng tâm: đào tạo bài bản cho cán bộ địa phương, thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cấp chính quyền và doanh nghiệp, cùng việc ứng dụng công nghệ số vào quy trình cấp phép để nâng cao tính khả thi và hiệu quả.

Chừng nào các địa phương có đủ năng lực và hiểu rõ về tiêu chuẩn quốc tế, các doanh nghiệp mới có thể an tâm thực hiện các thủ tục, phát huy tối đa hiệu quả của chính sách phân cấp. Các giải pháp này sẽ góp phần bảo vệ uy tín của hàng xuất khẩu Việt Nam, thúc đẩy thương mại quốc tế ngày càng bền vững hơn.