Những người Phụ Nữ Tự Gả Cho Chính Mình: Ký Ức Đỏm Lửa giữa Sài Gòn Cũ

Trong lòng Chợ Lớn, nơi những mái nhà cổ kính đổ nát, vẫn còn lưu lại dấu ấn của một thời kỳ đặc biệt về quyền tự quyết của người phụ nữ. Đó là câu chuyện về nhóm Tự Sơ Nữ, những người phụ nữ đã chọn từ bỏ truyền thống, thề không lấy chồng để giữ gìn độc lập và tự do trong cuộc sống.

Ngôi nhà tên Tụ Quần Cư, nằm im lìm trên con đường Trần Quý, đã tồn tại hơn nửa thế kỷ như một nhân chứng cho hành trình đó. Bức tường thạch cao trắng ngà, nay đã bong tróc, những đồ vật cổ xưa, cũ kỹ – tất cả đều phản ánh một phần ký ức về những người phụ nữ đã chọn cuộc đời riêng, không bị ràng buộc bởi hôn nhân.

Những nghi lễ đặc biệt trong phong tục Tự Sơ Nữ bắt đầu bằng một lễ thề thiêng liêng trước bàn thờ Phật Bà Quan Âm. Người phụ nữ phải trải qua nghi thức búi tóc và chải tóc như những người đã có chồng, nhưng tất cả đều nhằm thể hiện lời thề nguyện không kết hôn suốt đời. Anh Dương Rạch Sanh, người sưu tập kỷ vật người Hoa ở Việt Nam, giải thích: “Họ tự búi tóc, tức là họ tự gả cho chính mình. Điều này thể hiện ý chí vượt qua bất công của xã hội đối với người phụ nữ, như một sự phản kháng để giành lấy nữ quyền.”

Hình ảnh những người phụ nữ này, với bộ đồ truyền thống cũ kỹ, những chiếc bàn gỗ dùng để bày biện hương án và chiếc phản gỗ đã sờn màu, là minh chứng sống cho cuộc đời của họ. Những vật dụng ấy, phần lớn đã mất đi theo thời gian, chỉ còn lại trong ký ức và các kỷ vật được sưu tập cẩn thận. Cô Văn Ngọc Mai, hay còn gọi thân mật là bà Hoa Kim Chỉ, đã mất năm 2002, là đại diện cuối cùng của nhóm Tự Sơ Nữ. Cô bán mặt hàng thủ công truyền thống, để dành dụm tiền mua nhà, làm nơi nương tựa tuổi già.

Nay, nhóm Tự Sơ Nữ đã hoàn toàn biến mất khỏi đời thực. Căn nhà Tụ Quần Cư trở thành nơi trú ẩn của những người già neo đơn, nhưng ký ức về những người phụ nữ dám sống khác biệt vẫn còn đọng lại. Anh Dương Rạch Sanh không chỉ giữ gìn những kỷ vật mà còn tái hiện lại không gian sinh hoạt của họ tại Phòng trưng bày văn hoá người Hoa Sài Gòn – Chợ Lớn. Những hình ảnh cũ, chiếc chén, guốc mộc, thùng cơm, chiếc giường cũ – tất cả đều phản ánh cuộc đời của những người phụ nữ mạnh mẽ này, có lịch sử kéo dài tới 70-80 năm.

Tinh thần của nhóm Tự Sơ Nữ, dù ngày nay đã phai mờ theo năm tháng, vẫn tỏa sáng qua những kỷ vật và câu chuyện của họ được anh Sanh giữ gìn như một bảo vật quý báu. Việc lưu trữ ký ức này không chỉ đơn thuần là bảo tồn lịch sử mà còn là biểu tượng của sự tự do, quyền lực của người phụ nữ trong một xã hội từng khắt khe.

Trong thời đại hiện tại, khi mọi thứ đều chuyển động nhanh đến khó tin, những di vật của Tự Sơ Nữ như một lời nhắc nhở rằng tự do và quyền tự quyết của người phụ nữ chính là một phần không thể thiếu của lịch sử và văn hóa. Câu chuyện của họ, dù đã trở thành ký ức, vẫn mãi sống động – như một minh chứng cho ý chí bất khuất và tinh thần độc lập của người phụ nữ xưa.