VĂN HÓA DÂN TỘC THÁI TRONG NGÒI BÚT NGƯỜI GƯƠNG MẪU GIỮ GÌN TRÁI TIM TỔ QUỐC

Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển và chịu tác động mạnh mẽ của các xu hướng văn hóa mới, câu chuyện của bà Sầm Thị Xanh như một tấm gương sáng về hành trình gìn giữ và truyền lại giá trị văn hóa dân tộc Thái. Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, nghệ nhân này không chỉ là người giữ lửa văn hóa, mà còn là ngọn đuốc dẫn đường cho thế hệ trẻ trong hành trình bảo tồn bản sắc truyền thống của dân tộc mình.

BÀ XANH VỚI NIỀM ĐAM MÊ VÀ TRÁCH NHIỆM

Là giáo viên tiểu học đã nghỉ hưu, bà Xanh luôn dành tâm huyết cho việc truyền dạy văn hóa dân tộc Thái cho thế hệ trẻ. Chịu ảnh hưởng từ chính các giá trị truyền thống của gia đình, bà yêu mến những nét đẹp độc đáo của dân tộc này và mong muốn truyền lại cho các thế hệ sau. Trong căn nhà sàn cũ kỹ, trên tường đầy giấy khen, bà chia sẻ: “Tôi yêu văn hóa của dân tộc mình và muốn trao truyền, lưu giữ những giá trị đó cho các thế hệ tiếp theo. Ban đầu cũng gian nan lắm, nhưng rất mừng khi thấy nhiều người, trong đó có các bạn trẻ, đã hiểu và chủ động tiếp nhận”.

Trong suốt nhiều năm công tác, bà Xanh đặc biệt quan tâm đến việc giáo dục các kỹ năng truyền thống như múa, hát dân ca và các câu vè của dân tộc Thái. Sau khi nghỉ hưu vào năm 2011, bà đã quyết tâm gắn bó hết mình với công cuộc bảo tồn này bằng việc thành lập các câu lạc bộ, tổ chức lớp học và sưu tầm các tác phẩm giá trị truyền thống từ khắp các bản làng lân cận.

GƯƠNG MẪU TRUYỀN LỬA NGHỀ TRUYỀN THỐNG

Năm 2012, bà Xanh thành lập câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc Thái, ban đầu với chỉ 8 thành viên. Qua thời gian, hoạt động của câu lạc bộ thu hút ngày càng nhiều người cùng chung chí hướng. Không chỉ dạy múa hát, bà còn dẫn các thành viên đi đến các bản làng xa xôi, thậm chí ra tận Thanh Hóa để sưu tầm các bài hát, làn điệu cổ của dân tộc mình. “Chữ Thái cổ rất khó học. Chúng tôi phải mất khá nhiều thời gian để ghi nhớ và luyện viết. Ban đầu có 50 người theo học nhưng chỉ còn 10 người cuối cùng”, bà kể lại.

Trong quá trình học chữ Thái cổ, bà còn truyền tải kiến thức về phong tục, tập quán và các nét đẹp văn hóa dân tộc Thái đến cộng đồng. Nhờ đó, nhiều người trẻ đã biết đọc, biết viết chữ Thái cổ, tạo động lực để bà mở thêm các lớp dạy miễn phí trong và ngoài bản. Các lớp học này không chỉ giúp gìn giữ chữ viết mà còn giúp lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống ngày càng rộng rãi hơn.

KHÓ KHĂN và TRÁCH NHIỆM

Dù nỗ lực lớn, nhưng bà Xanh gặp những phản đối ban đầu từ các gia đình trẻ coi việc học chữ Thái là không cần thiết trong thời đại mới. Có người còn coi đó là “văn hóa của dân tộc thiểu số, không quan trọng”. Chính những khó khăn này khiến bà càng thêm quyết tâm. “Tôi phải làm hết khả năng để các con hiểu rằng văn hóa của dân tộc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống, và họ cần biết trân trọng, giữ gìn những giá trị đó”, bà bộc bạch.

Với nghiệp vụ sư phạm dày dặn và đam mê mãnh liệt, bà Xanh đã biến các bài học chữ Thái cổ trở nên sinh động qua trò chơi, hoạt động thực hành phong phú. Bà còn mở lớp ở những nơi xa xôi, xa căn nhà của mình đến 20-30 km để tiếp cận nhiều người hơn. Kết quả là nhiều học viên đã yêu thích và muốn duy trì truyền thống của dân tộc Thái qua các hoạt động văn hóa, qua đó nâng tầm giá trị cộng đồng.

Từ khi chữ Thái của Nghệ An được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, niềm tin của bà càng thêm vững vàng. Đó là động lực để bà tiếp tục cống hiến.

GHI DẤU BIỆN CHỨNG VÀ TƯƠNG LAI

Năm 2022, bà thành lập câu lạc bộ liên thế hệ giúp nhau, gồm 75 thành viên thuộc nhiều lứa tuổi, nhằm giữ gìn bản sắc, chăm sóc người già, hỗ trợ phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường. Mục tiêu lớn của bà vẫn là truyền đạt giá trị văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ và giữ gìn tinh thần cộng đồng đoàn kết. “Chỉ cần còn sức khỏe, tôi sẽ tiếp tục là cầu nối truyền lửa cho bản sắc của dân tộc”, bà nói.

Các thành viên câu lạc bộ chia sẻ rằng hoạt động của bà Xanh đã giúp họ hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, đồng thời tạo thuận lợi trong hoạt động kinh tế, đặc biệt trong tiêu thụ sản phẩm thổ cẩm truyền thống.

Chủ trì phòng Văn Hóa – Xã hội xã Châu Tiến nhận xét: “Bà Xanh là người có đóng góp lớn cho việc giữ gìn bản sắc và gắn kết cộng đồng người Thái. Những hoạt động của bà góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị văn hóa, còn góp phần phát triển du lịch cộng đồng, quảng bá sản phẩm đặc trưng của bản địa”.

Câu chuyện của bà Xanh không chỉ là hành trình gìn giữ nét đẹp truyền thống của dân tộc Thái mà còn là minh chứng sinh động về sức mạnh của tình yêu quê hương và trách nhiệm giữ gìn di sản văn hóa của thế hệ đi trước.