LUẬT CÔNG CHỨNG 2024 MỞ RA CƠ HỘI CHO GIAO DỊCH SỐ HÓA TẤN TỚI

Trong năm 2024, luật Công chứng đầu tiên tại Việt Nam chính thức quy định về công chứng điện tử, bao gồm công chứng điện tử trực tiếp và công chứng điện tử trực tuyến. Khi có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, quy định này tạo nền tảng pháp lý rõ ràng để các bên liên quan có thể yêu cầu, thực hiện các thủ tục công chứng qua phương thức số hóa, mở ra bước tiến mới trong công tác chuyển đổi số ngành công chứng của đất nước.

NGƯỜI DÂN VÀ Ý KIẾN VỀ CÔNG CHỨNG ĐIỆN TỬ

Dù đã hơn 3 tháng kể từ khi luật mới có hiệu lực, đa phần người dân tại TP.HCM vẫn chưa quen với hình thức công chứng điện tử. Thực tế, phần lớn họ vẫn quen thuộc với cách làm truyền thống, nộp bản giấy và sợ thay đổi gây phiền hà.

Bà Vũ Thị Bảy, 55 tuổi, chia sẻ: “Tôi chưa nghe ai nhắc hay yêu cầu làm công chứng điện tử. Cứ làm theo cách cũ để chắc chắn, vì không biết chữ ký số thế nào.” Nhiều người dân khác cũng bày tỏ sự chưa rõ ràng về quy trình và còn e ngại vì chưa quen thuộc với chữ ký số – yếu tố bắt buộc để thực hiện công chứng điện tử.

Ông Lê Xuân Đảm, 64 tuổi, thể hiện sự lo lắng: “Tôi quen làm giấy tờ truyền thống, giờ muốn làm giấy ủy quyền cho vợ bán đất cũng chưa nghe ai đề cập đến công chứng điện tử. Tôi sợ phải đi lại nhiều lần nếu làm xong rồi lại yêu cầu làm lại bằng giấy.”

Theo quy định, văn bản công chứng điện tử có giá trị pháp lý như văn bản giấy, trừ khi bị tòa tuyên vô hiệu. Người dân muốn sử dụng dịch vụ này cần có tài khoản dịch vụ công chứng điện tử hoặc xác thực chữ ký số qua nền tảng như VNeID, nhưng hiện nay, vẫn chưa phổ biến.

Phó trưởng Phòng Công chứng số 1 tại TP.HCM, Nguyễn Hồ Phương Vinh, cho biết: “Chúng tôi chưa nhận được hồ sơ nào yêu cầu công chứng điện tử. Người dân vẫn quen làm giấy, nhiều người còn chưa biết làm chữ ký số. Chúng tôi sẽ cố gắng thuyết phục, vì đây là bước chuyển đổi số quan trọng của thành phố.” Ông cũng nhấn mạnh rằng các hợp đồng như góp vốn, ủy quyền, mua bán, tặng cho, di chúc, cho tặng nhà và giao dịch liên quan đến nhà đất trong tương lai đều có thể thực hiện công chứng điện tử.

LIÊN THÔNG THỦ TỤC, NHIỀU TIỆN LỢI ĐANG ĐẾN GẦN

Với nghị quyết số 172 của Chính phủ ban hành năm 2020, việc liên thông thủ tục công chứng, đăng ký quyền sử dụng đất và thuế đã được đặt mục tiêu giảm thiểu thủ tục rườm rà, tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân. Thực hiện chủ trương này yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu chính xác, đầy đủ, và số hóa toàn bộ văn bản công chứng nhằm chia sẻ thông tin hiệu quả.

Tháng 6.2025, UBND TP.HCM đã ban hành công văn đề nghị Sở Tư pháp và các sở ngành liên quan thí điểm chia sẻ dữ liệu và chuyển đổi từ văn bản giấy sang điện tử. Trong đó, Sở Tư pháp đã xây dựng hoàn chỉnh cổng dữ liệu chia sẻ văn bản công chứng điện tử, có thể kết nối qua mạng nội bộ thành phố, sẵn sàng vận hành chính thức ngay khi các thủ tục pháp lý thuận lợi hơn.

Ông Nguyễn Thành Băng, Trưởng phòng Bổ trợ tư pháp TP.HCM, khẳng định: “Chưa có quy định rõ về việc sử dụng văn bản công chứng điện tử trong thủ tục hành chính, nên người dân vẫn nộp giấy. Tuy nhiên, chúng tôi đề xuất chuyển sang dùng văn bản điện tử ngay trong năm 2025 để nâng cao hiệu quả và phù hợp xu hướng số hóa.”

Việc triển khai đồng bộ các phần mềm quản lý hồ sơ công chứng, tích hợp quy trình điện tử sẽ giúp đơn giản hóa thao tác, đảm bảo an toàn thông tin, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho người dân ký kết, xác thực hồ sơ điện tử bằng chữ ký số qua phương thức VNeID và các ứng dụng hỗ trợ.

Dự kiến vào tháng 10.2025, TP.HCM sẽ chính thức vận hành phần mềm quản lý hồ sơ công chứng đã nâng cấp, cho phép thực hiện trực tiếp và trực tuyến, phù hợp quy định của luật Công chứng và Nghị định 104 ban hành trong năm 2025. Các quy trình này sẽ sử dụng công nghệ xác thực qua chip, kiểm tra tính toàn vẹn dữ liệu, ký số, thậm chí tạo chữ ký số trực tiếp tại phần mềm cho người chưa có.

Nhiều khó khăn vẫn còn, đặc biệt là việc chờ đợi hướng dẫn pháp lý chính thức về việc sử dụng công chứng điện tử thay thế giấy tờ truyền thống trong thủ tục hành chính hành ngày. Sở Tư pháp TP.HCM đang kiến nghị các Bộ, ngành xem xét và cho phép chuyển đổi, đồng thời đẩy nhanh tiến trình liên thông để các dịch vụ công có thể phục vụ người dân tốt hơn trong tương lai gần.

Với nỗ lực này, TP.HCM sẵn sàng trở thành trung tâm đi đầu trong số hóa thủ tục công chứng, tạo ra môi trường giao dịch minh bạch, nhanh chóng và cấp cao hơn về công nghệ cho cộng đồng.