MỸ-ẤN ĐỊNH CHIỀU HƯỚNG HỒI PHỤC, CĂNG THẲNG GIẢM SUY YẾU?

Trong bối cảnh các diễn biến ngoại giao phức tạp gần đây, quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ có dấu hiệu chuyển biến tích cực sau thời gian căng thẳng. Bài phát biểu của Ngoại trưởng S. Jaishankar tại hội nghị trực tuyến khối các nền kinh tế mới nổi BRICS ngày 8.9 đã làm rõ: thâm hụt thương mại lớn nhất của Ấn Độ là với các đối tác trong khối BRICS. Thông điệp này khác biệt hoàn toàn so với thái độ của Brazil – nước chủ nhà hội nghị – khi cáo buộc Mỹ sử dụng chính sách thuế như một hình thức tống tiền, đồng thời lên án chủ nghĩa bảo hộ của Tổng thống Donald Trump.

DỊU GIỌNG ĐỂ XÁC THỰC DÙNG CẠNH TRANH

Đây có thể xem là tín hiệu mới cho thấy sự giảm nhiệt trong căng thẳng giữa Washington và New Delhi. Trong cuối tuần qua, Tổng thống Trump đã có tuyên bố thể hiện sự lạc quan về mối quan hệ với Ấn Độ: “Không có gì phải lo lắng” và hai nước vẫn duy trì mối quan hệ đặc biệt. Ông còn khen thủ tướng Narendra Modi là một “thủ tướng vĩ đại” và luôn là người bạn thân thiết của mình.

Trong phản hồi, Thủ tướng Modi qua mạng xã hội X bày tỏ sự cảm kích về tình cảm của ông Trump, hoan nghênh quan hệ đối tác chiến lược toàn diện và toàn cầu giữa hai nước, hướng tới tương lai tích cực.

Tuy nhiên, không phải hết sóng gió. Gần đây, căng thẳng tới đỉnh điểm khi Tổng thống Trump đe dọa áp thuế 50% đối với hàng hóa Ấn Độ nếu nước này tiếp tục mua dầu thô của Nga – hành động được cho nhằm hỗ trợ Moscow trong cuộc chiến tại Ukraine.

Dấu hiệu căng thẳng bắt nguồn từ cuối tháng 6, sau khi Thủ tướng Modi từ chối lời mời của Trump thăm Mỹ sau Hội nghị G7 tại Canada. Trước đó, Trump từng tuyên bố đã làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Ấn Độ và Pakistan, nhưng chính quyền New Delhi đã bác bỏ thông tin này.

LỢI ÍCH CHUNG VÀ TƯƠNG LAI

Trong bối cảnh đó, Thủ tướng Modi cũng thể hiện mong muốn giữ vững mối quan hệ không gây thêm căng thẳng. Trong hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) từ ngày 31.8 đến 1.9, ông thể hiện sự thân thiết với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin – thậm chí gác lại tranh chấp để hợp tác. Dù vậy, ông Modi không tham dự cuộc duyệt binh kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít do Trung Quốc tổ chức, nhằm giữ vững lập trường trung lập.

Theo GS Stephen Robert Nagy của Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế Nhật Bản, quan hệ Mỹ – Ấn đang dao động giữa hội tụ và phân rẽ. Chính sách thuế của Trump gây phản ứng mạnh từ New Delhi, khiến Ấn Độ có xu hướng hợp tác nhiều hơn với các nước như Nga, Trung Quốc và Mỹ để đối phó. Theo ông, Ấn Độ không thể cạnh tranh với Trung Quốc nếu thiếu liên minh với Mỹ, do đó sẽ tiếp tục củng cố quan hệ song phương với Nhật Bản, EU, Hàn Quốc cùng các liên minh đa phương như Bộ tứ.

Dù có tranh chấp biên giới lịch sử, Trung Quốc và Ấn Độ vẫn duy trì cạnh tranh mạnh mẽ. Trong khi Trung Quốc không đồng tình với việc Ấn Độ, Nigeria hay Nam Phi giữ vai trò thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, họ vẫn hướng tới một thế giới đa phương. Ấn Độ đang tích cực mở rộng quan hệ với các đồng minh then chốt của Mỹ như Nhật Bản và Australia. Trước thềm hội nghị SCO, Thủ tướng Modi đã thăm chính thức Nhật Bản và đàm phán hợp tác về kinh tế, quốc phòng, năng lượng, nhằm đối phó với thách thức từ Trung Quốc.

Mỹ cũng nhận thấy tầm quan trọng của việc tăng cường quan hệ với Ấn Độ. New Delhi hiện là thành viên của nhiều tổ chức trọng yếu mà Trung Quốc và Nga kiểm soát, như SCO và BRICS. Nếu Mỹ duy trì mối quan hệ khắng khít với Ấn Độ, có thể hạn chế sự phối hợp của các thể chế này. Thủ tướng Modi đã là một trong những lãnh đạo đầu tiên thăm Mỹ kể từ khi Tổng thống Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 2, cho thấy mối quan hệ này có khả năng phục hồi và phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Với những động thái và lợi ích cùng hướng, khả năng cao là căng thẳng Mỹ-Ấn sẽ sớm giảm nhiệt và mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới, hướng tới sự ổn định và phát triển chung trong khu vực và thế giới.