GIÁ ĐIỆN VÀ NGHỊCH LÝ ĐAU ĐẦU: KHI BAO GIỜ EVN MỚI KHÔI PHỤC LỖ?
Tổng số lỗ của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) hiện gần 44.800 tỷ đồng, đặt ra câu hỏi lớn về khả năng cân đối tài chính và sự công bằng trong điều chỉnh giá bán lẻ điện. Trong đó, giả sử mức tăng 3% mỗi lần, cần hơn chín lần điều chỉnh mới có thể bù đắp hết số lỗ này. Nếu mức tăng cao hơn mức này, số lần điều chỉnh sẽ giảm đi, nhưng vẫn chưa rõ thời điểm nào người tiêu dùng mới thực sự thoát khỏi gánh nặng.
Theo quy định hiện hành, EVN thường xuyên điều chỉnh giá điện 3 tháng một lần. Với mức tăng nhỏ 3%, việc bù lỗ có thể diễn ra trong hơn hai năm, tạo ra một quá trình dài hơi và gây ảnh hưởng kéo dài đến người tiêu dùng. Trước đó, trong dự thảo tờ trình, Bộ Công Thương cho biết, nếu phân bổ lỗ kịp thời, giá điện chỉ có thể tăng từ 2-5% trong năm nay. Bộ cũng tính rằng, với việc tăng giá 3% từ tháng 10, CPI năm nay có thể tăng khoảng 0,03%, còn nếu điều chỉnh từ 2 đến 5%, chi phí này sẽ ít ảnh hưởng hơn đến sức mua của người dân.
Mặt khác, số liệu từ Cục Thống kê trong 8 tháng đầu năm cho thấy, giá điện sinh hoạt tăng 1,01%, chủ yếu do thời tiết nắng nóng làm nhu cầu tiêu thụ tăng cao hơn bình thường. Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam chú ý rằng, cần xem xét kỹ lưỡng tác động của các phương án điều chỉnh giá tới người tiêu dùng và doanh nghiệp, tránh gây ra quá tải hoặc khó khăn kinh tế.
UNSUNG VẤN ĐỀ, BẠN ĐÃ CẦN BIẾT: BAO GIỜ EVN MỚI GIẢI QUYẾT TRIỆT ĐỂ LỖ LẦN NÀY?
Chuyên gia Tô Văn Trường đặt ra nhiều câu hỏi trọng tâm về nguồn gốc khoản lỗ 44.792 tỷ đồng. Bao nhiêu phần trong số đó xuất phát từ chênh lệch giá than và khí nhập khẩu, bao nhiêu do các chính sách về giá “kìm giữ” của EVN, hay từ các khoản ưu đãi dành cho doanh nghiệp nước ngoài. Ông nhấn mạnh, cần có câu trả lời rõ ràng về các chi phí quản trị, bán hàng còn cao, cũng như các uẩn khúc giấu kín trong quá trình thua lỗ.
Các câu hỏi về lộ trình phân bổ lỗ qua từng năm, tác động của việc tăng giá từng phần đến hộ nghèo và các doanh nghiệp sản xuất, cũng như cam kết của EVN về tái cấu trúc, giảm chi phí hay thoái vốn ngoài ngành, vẫn còn bỏ ngỏ. Điều quan trọng là, chỉ khi các số liệu này được công khai minh bạch, người dân mới có thể chấp nhận và chia sẻ khó khăn chung một cách công bằng.
Chuyên gia Tô Văn Trường còn dẫn ra kinh nghiệm từ các nước như Thái Lan hay Hàn Quốc, nơi các chính sách cân đối gánh nặng chi phí được minh bạch, chia sẻ rõ ràng theo từng quý, từng cam kết của chính phủ và doanh nghiệp. Ở các nơi đó, không có chuyện để người dân gánh toàn bộ thiệt hại, mà rủi ro và lợi ích phải được chia sẻ hợp lý, góp phần giữ vững lòng tin và sự ổn định cho thị trường điện lực.
Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu cho rằng, khoản lỗ gần 44.800 tỷ đồng là “lỗ chính sách”, phản ánh rõ chính sách mua vào cao, bán ra thấp. Ông nhấn mạnh rằng, nếu thông tin được minh bạch, có lộ trình dài hạn, và có sự tham vấn rộng rãi của người dân, sẽ dễ dàng nhận được sự đồng thuận trong xã hội. “Khi có lý, có tình, tôi tin rằng nhân dân sẽ ủng hộ những biện pháp khó khăn này,” ông nói.
Với tất cả những vấn đề cấp bách còn bỏ ngỏ, câu hỏi về việc nâng giá bao nhiêu lần để EVN thoát khỏi lỗ vẫn chưa rõ câu trả lời chính xác. Nhưng rõ ràng, minh bạch, công khai các số liệu và cam kết rõ ràng về tái cơ cấu mới là con đường cần thiết để giải quyết những bất ổn hiện tại.