VỤ ÁN GÀ LÔI TRẮNG: SỰ THAY ĐỔI VỀ CHUẨN PHÁP LÝ VÀ NHỮNG ĐẠO LÝ ĐÁNG CHÚ Ý

Ông Thái Khắc Thành (45 tuổi, xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An) ban đầu bị xử phạt 6 năm tù về hành vi nuôi, bán 13 con gà lôi trắng. Tuy nhiên, ngày 13.8, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên đã có kiến nghị gửi Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân cùng cấp đề nghị xét lại toàn bộ vụ án và tổ chức xét xử phúc thẩm, mở ra khả năng xem xét lại trách nhiệm hình sự cho bị cáo. Luật sư Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Công ty luật An Hoàng Gia, chia sẻ quan điểm về căn cứ pháp lý áp dụng phù hợp trong vụ việc này.

GÀ LÔI TRẮNG VÀ NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT LIÊN QUAN

Theo quy định của bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), tội phạm liên quan đến bảo vệ các loài động vật nguy cấp, quý, hiếm được xử lý qua Điều 244. Các quy định pháp luật như Nghị định 06/2019/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 84/2021/NĐ-CP) và Thông tư 27/2025/TT-BNNMT quy định rõ danh mục các loài thuộc nhóm I (đặc biệt cần bảo vệ) và nhóm IIB (được hạn chế khai thác). Gà lôi trắng thuộc nhóm IIB – loài nguy cấp, quý, hiếm nhưng không thuộc danh mục loài ưu tiên bảo vệ hay Phụ lục I của Công ước CITES.

CÁC ĐIỀU KHOẢN PHÁP LÝ VÀ CƠ SỞ ÁP DỤNG

Điều 244 bộ luật Hình sự chủ yếu xử lý hành vi vi phạm đối với các loài nằm trong nhóm IB hoặc nằm trong Phụ lục I của CITES. Ngưỡng “từ 3, 7, 10 cá thể trở lên” áp dụng chỉ với các loài thuộc nhóm IB hoặc Phụ lục I, không phù hợp với nhóm IIB. Do đó, hành vi nuôi, nhốt 13 cá thể gà lôi nhóm IIB chưa đủ căn cứ để xử lý hình sự theo điều 244.

Trong khi đó, điều 234 quy định về tội săn bắt, nuôi nhốt, giết, vận chuyển trái phép các loài hoang dã thuộc nhóm IIB hoặc nằm trong Phụ lục II của CITES. Tuy nhiên, để xử lý theo điều này, cần xác định rõ giá trị tang vật, mục đích thương mại, hành vi mua bán hoặc vận chuyển trái phép của các cá thể gà lôi.

Ý KIẾN CHUYÊN GIA VÀ ĐÁNH GIÁ HẬU QUẢ

Luật sư Nguyễn Thanh Hải nhận định việc áp dụng chính xác điều luật sẽ giúp đảm bảo tính chính xác trong xét xử, tránh bỏ lọt tội danh hoặc xử lý không đúng. Trong vụ án này, hành vi không đăng ký nuôi nhốt các cá thể gà lôi nhóm IIB là trái pháp luật, nhưng việc xử lý hình sự cần dựa trên giá trị tang vật và các tình tiết liên quan. Nếu không đủ căn cứ về hành vi buôn bán hoặc vận chuyển trái phép, xử lý theo điều 244 có thể không phù hợp.

Ngoài ra, luật sư còn lưu ý rằng nếu mức giá trị tang vật hay các yếu tố khác chưa đủ, bị cáo có thể bị xử phạt hành chính hoặc miễn trách nhiệm hình sự theo các quy định khác. Điều quan trọng là phải xác định đúng căn cứ pháp lý để tránh oan sai hoặc bỏ lọt tội.

NHIỀU VỤ VI PHẠM GÀ LÔI TRẮNG ĐANG LẶP LẠI

Bà Bùi Thị Hà, Phó giám đốc Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV), cho biết trong thời gian qua, nhiều vụ vi phạm liên quan đến gà lôi trắng đã bị đưa ra xét xử. Từ năm 2020 đến nay, ENV đã ghi nhận ít nhất 9 vụ vi phạm dưới dạng bắt giữ, buôn bán, vận chuyển hoặc nuôi nhốt trái phép, trong đó có vụ xử phạt tù đến 11 năm cho bị cáo H.V.P. ở Cao Bằng về hành vi buôn bán và nuôi nhốt 37 cá thể gà lôi trắng trái phép.

Bà Hà nhấn mạnh việc vi phạm hiện vẫn còn phổ biến, chủ yếu qua các hoạt động quảng cáo trên mạng, buôn bán trái phép, săn bắt trong rừng hoặc nuôi nhốt trái phép. Những vụ này nhấn mạnh ý thức chấp hành luật của người dân vẫn chưa cao, đồng thời cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

NHIỀU GIAO DỊCH TRÁI PHÁP VẪN DIỄN RA

Các chuyên gia nhận định, việc thay đổi đầy đủ về chính sách bảo vệ và các quy định pháp luật là cần thiết để đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội. Dù ông Thái Khắc Thành có thể được miễn trách nhiệm theo quy định tại điều 244, hành vi vi phạm vẫn có thể bị xử phạt hành chính hoặc theo các quy định khác của pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã. Việc xác định đúng tội danh, dựa trên giá trị tang vật và hành vi thực tế, sẽ giúp tòa án cấp phúc thẩm xem xét giảm nhẹ hoặc điều chỉnh tội danh phù hợp hơn.

Chung quy, vụ án này đặt ra bài học về cách áp dụng pháp luật đúng đắn, đảm bảo công bằng cho bị cáo và nâng cao ý thức cộng đồng về việc bảo vệ các loài động vật nguy cấp, quý, hiếm.